Piotr Zmyślony | 28 marca 2015

Koncepcja miast światowych jest pierwszą próbą opisu fenomenu współczesnych miast i ich międzynarodowej dominacji. Warto się przyjrzeć, jaką rolę w ich rozwoju odgrywa, według autora koncepcji – turystyka.

Pierwszą próbą nazwania najsilniejszych gospodarczo i najbardziej znaczących miast na świecie podjął już w 1915 roku Geddes w książce „Cities in Evolution”, jednak pierwsze pełne określenie, czym jest miasto światowe, zostało sformułowane w 1966 roku przez zmarłego w zeszłym roku prof. Petera Halla, honorowego założyciela słynnej grupy badawczej Globalization and World Cities, który dokonał tego poprzez określenie ról, jakie pełnią tego rodzaju ośrodki na arenie międzynarodowej. Do tych ról Hall zaliczył:

• centra władzy politycznej,
• centra handlu krajowego i międzynarodowego,
• wrota do kraju, a czasem krajów ościennych,
• centra finansowe,
• centra zaawansowanych usług biznesowych,
• centra wiedzy i edukacji,
• centra gromadzenia i dyfuzji informacji poprzez wydawnictwa i media,
• centra konsumpcji dóbr luksusowych oraz masowych,
• centra sztuki, kultury i rozrywki,
• wszelkich branż wspierających i usługowych w stosunku do wyżej wymienionych.

Hall zauważył, że wszystkie wymienione role i pola aktywności zyskują na znaczeniu, dlatego w XX wieku metropolie światowe wzmacniają się dzięki swej wielofunkcyjności – nawet, kiedy pewne funkcje zanikają, np. przemysł ciężki, samochodowy itp., pojawiają się inne, które szybko wzmacniają się i dołączają do wachlarza funkcji światowych. Koncepcja miasta światowego jako metropolii o międzynarodowym zasięgu funkcji politycznych, handlowych, komunikacyjnych, finansowych, edukacyjnych, kulturowych i technologicznych, z uwagi na wyróżnionych różnorodność kryteriów, może być określona jako kosmopolityczna.

W miarę rozwoju swojej koncepcji Hall także dokonał hierarchizacji miast dzieląc je na międzynarodowe (globalne), jak Nowy Jork, Paryż i Londyn, miasta subglobalne, jak pozostałe stolice europejskie i wyspecjalizowane ośrodki jak Barcelona, Genewa, Mediolan, Zurych i Frankfurt, oraz miasta regionalne.

Przede wszystkim turystyka biznesowa

W pierwszej, przytoczonej powyżej definicji miasta światowego Halla turystyka nie została literalnie wymieniona w kontekście pełnionych przez nie ról, można się jedynie domyślać, że jest jedną z działalności wspierających funkcje światowe. Jednak w miarę rozwoju koncepcji, w miarę rozwoju koncepcji miast globalnych, zaczął on dostrzegać znaczenie turystyki w strukturze funkcjonalno-przestrzennej współczesnych wielkich miast. Podkreślał on przede wszystkim rolę turystyki biznesowej, twierdząc, że jest ona jedną z najszybciej rozwijających się funkcji tych miast, w najwyższym stopniu synergiczną z innymi funkcjami. Jego zdaniem, w miastach globalnych turystyka biznesowa sprzęga się z turystyką poznawczą i wypoczynkową (czasu wolnego), ponieważ obie ciążą do nich z uwagi na ich znaczenie kulturowe, co ma wpływ na system transportowy, komunikację, obsługę mieszkańców i turystów (hotele, gastronomia, bary i inne usługi) oraz sektor kultury i rozrywki.

Zwracając uwagę na rolę globalizacji we budowaniu znaczenia współczesnych miast, Hall określa miasta globalne jako ośrodki, których gospodarka opiera się przede wszystkim na świadczeniu zaawansowanych usług opartych na gromadzeniu i przepływie informacji, takich jak finanse, media, edukacja, ochrona zdrowia i turystyka usługi finansowe, medialne, edukacyjne, zdrowotne oraz turystyce, z podkreśleniem turystyki biznesowej. Jednocześnie jednak, zgodnie z teorią ośrodków centralnych Christallera, wypełniają one funkcje niższego rzędu na szczeblu narodowym oraz w stosunku do swoich mieszkańców, a więc wzmacniają swoją więź z gospodarką lokalną.

Turystyka podstawową funkcją globalnych regionów miejskich

W miarę rozwoju koncepcji Hall (2001) wymienia turystykę – zarówno biznesową, jak i czasu wolnego – już jako jeden z czterech obszarów skupień (innymi słowy, funkcję) zaawansowanych usług globalnych regionów miejskich, wchodzących w relacje synergiczne z trzema pozostałymi obszarami funkcyjnymi: zarządzania i kontroli, usług finansowych i biznesowych oraz kultury i branż kreatywnych. Zdaniem Halla, zwiększenie roli informacji jako głównego czynnika produkcji oraz rozwój informatyzacji zwiększa rolę turystyki w internacjonalizacji miast. Pomimo tego, że informacja i informatyzacja są współcześnie prawie scalone, to wciąż informacja jest przekazywana dwiema drogami: wirtualną oraz twarzą w twarz w trakcie bezpośrednich spotkań. Skutkiem tego jest wzmocnienie efektów aglomeracyjnych w miastach globalnych ze względu na nagromadzenie w czasie aktywności opartych na gromadzeniu i wymianie informacji oraz ich znaczeniu jako węzłów międzynarodowego ruchu pasażerskiego, szczególnie połączeń lotniczych i kolejowych.

Turystyka odzwierciedleniem siły miasta

Z rozważań Halla wynika zatem, że rozwój turystyki jest wtórny w stosunku do pierwotnych czynników rozwoju miast globalnych. Turystyka biznesowa, podejmowana w celu wymiany informacji, tworzy stałe powiązania między miastami, istniejące tylko dzięki ich potencjałowi i znaczeniu gospodarczemu, politycznemu i administracyjnemu, a nie jako wynik ich atrakcyjności turystycznej w odniesieniu do turystyki czasu wolnego (kulturowej i wypoczynkowej). Efekty metropolitalne są wzmacniane przez rozwój branż związanych ze sztuką, kulturą, rozrywką, przy dalszym pochodnym rozwoju branż obsługowych – hoteli, restauracji, pubów i obiektów pokrewnych. Ciążą one do centrów miast, ale ich efekty lokalizacji mogą być modyfikowane poprzez działania rewitalizacyjne. Hall wskazuje, że wraz z postępem technologicznym wzrasta nie tylko wielkość międzynarodowego rynku podróży służbowych, ale także przemysł spotkań. Wielkie centra kongresowe budowane są w centrach miast, obok skupisk hoteli, restauracji i życia nocnego. Tworzą one znaczącą część fenomenu turystyki biznesowej, który jest jednym z najszybciej rozwijających się funkcji w strukturze gospodarczej miast światowych.

—-

Hall, P. (1966). The World Cities. London: Heinemann.

Hall, P. (1997). Megacities, World Cities and Global Cities. The Megacities Foundation, Rotterdam.

Hall, P. (2001). Global city-regions in the twenty-first century. In: A. J. Scott (Ed.), Global City-Regions: Trends, Theory, Policy (pp. 59–77). Oxford: Oxford University Press.

Foto: NY by PhilippHenzle, Unsplash, CC Zero.