Tomasz Napierała, Uniwersytet Łódzki

Samorząd terytorialny a rozwój turystyki
Debata plenarna IX Gremium Ekspertów Turystyki

Gdańsk, 28 marca 2019, Radisson Hotel & Suites

Prowadzenie: Jacek Kaczmarek (UŁ), Piotr Zmyślony (UEP)

Paneliści: Ireneusz Raś (Sejm RP), Wiesław Byczkowski (Wicemarszłek Województwa Pmorskiego), Piotr Kowalczuk (Wiceprezydent Gdańska), Jacek Karnowski (Prezydent Sopotu), Katarzyna Gruszecka-Spychała (Wiceprezydent Gdyni) 

Prof. Jacek Kaczmarek wskazał, że kluczowym, fundamentalnym słowem w tytule debaty jest „rozwój”. Jak zdefiniować rozwój, jak przekonać, zachęcić innych do rozwoju. Prezydent Jacek Karnowski wskazał na rozdźwięk w pojmowaniu rozwoju przez naukowców, samorządowców, mieszkańców i przedsiębiorców. Rozwój niektórych branż i ich części (np. wynajem krótkoterminowy miejsc noclegowych) może być negatywnie oceniany, albo choćby nierozumiany przez innych interesariuszy. Zwrócił jednocześnie uwagę, że turystyka jako dział generujący większe PKB niż rolnictwo nie jest doceniana własnym ministerstwem. Poseł Ireneusz Raś zwrócił uwagę, że rozwój turystyki może być kojarzony z rozwojem sportu jednakże akcenty należy położyć zdecydowanie odwrotnie: najpierw turystyka, później sport. Odnosząc się do zagadnienia rozwoju turystyki wskazał na coraz częstszy problem tzw. over tourism. Sukces może zatem prowadzić do kryzysu, a wręcz do klęski. Prof. Piotr Zmyślony dopytywał o rozwój turystyki w kontekście rozwoju miasta. Prezydent Katarzyna Gruszecka-Spychała podkreśliła, że rozwój może być rozumiany jako przyrost zarówno w ujęciu ilościowym, jak i jakościowym. Rozwój musi być jednak odpowiednio programowany. Stąd konieczność zarządzania strategicznego rozwojem na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym. Prezydent Piotr Kowalczuk podał przykład Wyspy Spichrzów, na której odbywa się IX Gremium Ekspertów Turystyki, jak znakomite miejsce efektywnego programowania rozwoju turystyki. Marszałek Wiesław Byczkowski wskazał na konieczność oddziaływania na emocje, samodzielnego kreowania trendów, jak również bieżącego wykorzystania innowacji w procesie projektowania rozwoju turystyki. Rozwój ilościowy powinien być zawsze konsekwencją rozwoju jakościowego. Z perspektywy ilościowej istotny jest wzrost możliwości nabywczych turystów, rozwój rynku pracy stymulowany przez sektor turystyczny.

Prof. Piotr Zmyślony zwrócił uwagę, że żyjemy w czasie kwestionowania pewnych podstawowych wartości. Z drugiej strony turystyka jest sferą takich wartości jak gościnność, otwartość czy tolerancja. Dopytywał, czy poza sferą gospodarczą i społeczną w programowaniu rozwoju turystyki uwzględnia się kontekst wartości. Poseł Ireneusz Raś zwrócił uwagę na wielką wartość spotkania z drugim człowiekiem, które jest wpisane w każdą aktywność turystyczną. Turystyka może być w odpowiednich warunkach narzędziem budowania społeczeństwa obywatelskiego. Prezydent Piotr Kowalczuk podkreślił, że rozwój turystyczny Gdańska jest w głównej mierze budowany w oparciu o dyskutowane wartości. Chociażby spotkania człowieka z człowiekiem w obszarze Europejskiego Centrum Solidarności są urzeczywistnieniem omawianej koncepcji rozwoju. Ludzie, którzy odwiedzają miasto muszą mieć możliwość spotkać się ze sobą i z mieszkańcami w atmosferze otwartości i tolerancji. Jest to przesłanie kierowane do innych zarządzających rozwojem turystyki na poziomie lokalnym czy regionalnym. Prezydent Jacek Karnowski podkreślił, że tak projektowany rozwój turystyki przynosi znakomite rezultaty w wymiarze społecznym. Dzięki dobrze rozwijanej turystyce zwiększa się poziom otwartości i akceptacji odmienności. Dotyczy to tak imigrantów, jak i osób niepełnosprawnych. Prezydent Jacek Karnowski zwrócił również uwagę na kwestię scedowania możliwości projektowania tak rozumianego rozwoju przez samorządy, które są znacząco ograniczone przez regulacje centralne.

Marszałek Wiesław Byczkowski porównał turystykę do efrodyzjaku zaznaczając przy tym, że rozkosze płynące z wykorzystania przestrzeni turystycznej powinny być zawsze definiowane z perspektywy eudajmonistycznej, a nie hedonistycznej. W taki sposób należy podchodzić do zagadnienia wartości w odniesieniu do przyjemności płynących z podejmowania aktywności turystycznych. W ten sposób uzasadnionym stają się chociażby różnorodne formy turystyki kulturowej. Tak pojmowanym wartościom powinien odpowiadać system regulacji ruchu turystycznego. Prezydent Katarzyna Gruszecka-Spychała odniosła się do koncepcja DNA miasta. Owo DNA powinno być wpisane w produkt turystyczny miasta dzięki czemu ten produkt jest produktem prawdziwym, odnoszącym się do tożsamości lokalnej, angażującym mieszkańców, redukującym ryzyko ewentualnych konfliktów. Prof. Jacek Kaczmarek zwrócił uwagę na możliwość, a wręcz konieczność modyfikacji genotypu na przykładzie Łodzi i Katowic.

Prof. Jacek Kaczmarek poprosił o opinię na reakcję samorządu na ideę Światowego Dnia Bez Turystyki. Prezydent Piotr Kowalczuk podkreślił, że gospodarka turystyczna jest współcześnie jedną z najbardziej dynamicznych, ekologicznych, innowacyjnych gospodarek. Nie można rezygnować z takiego rozwoju. Prezydent Katarzyna Gruszecka-Spychała wskazała, że prawdopodobnie taki pomysł zostałby zbojkotowany przez mieszkańców i przedsiębiorców. Mieszkańcy nie tyle bojkotują turystykę ile niektóre jej negatywne konsekwencje wynikające z błędnego programowania jej rozwoju. Prof. Jacek Kaczmarek uzasadnił pytanie wskazując, że Światowy Dzień Bez Turystyki pozwoliłby pokazać prawdziwe znaczenie turystyki dla miast i regionów. Prezydent Jacek Karnowski kontynuował wątek rozpoczęty przez Prezydent Kararzynę Gruszecką-Spychałę. Przy odpowiednim programowaniu rozwoju turystyki, w tym przygotowaniu mieszkańców i przedsiębiorców, można być gotowym nawet na najazd turystów. Znakomitym przykładem jest chociażby sukces turystyczny EURO 2012. Równość gospodarcza i odpowiednia polityka fiskalna na poziomie lokalnym powinny być wartościami i narzędziami wykorzystywanymi przy programowaniu i regulacji rozwoju turystyki.

Prof. Piotr Zmyślony wskazał, że rozwój turystyki powinien być rozpatrywany w kontekście globalnym. Uniwersalnym jest dzisiaj jednoczesne, systematyczne wzmocnienie oddziaływania samorządów przy jednoczesnym ograniczeniu roli władz centralnych. Prezydent Jacek Karnowski dopominał się, że oddziaływanie samorządu jest ciągle reglamentowany przez jurysdykcję na poziomie centralnym. Samorządy postulują możliwość uelastycznienia takich narzędzi jak pobieranie opłat parkingowych, kontrola nad działalnością obiektów turystycznych itp. Prezydent Katarzyna Gruszecka-Spychała wskazała na kwestię właściwie prowadzonej komunikacji ze wszystkimi interesariuszami rozwoju turystyki. Podkreśliła przy okazji, że z rezerwą należy wsłuchiwać się w głosy ruchów miejskich, które nie są wyłączną reprezentacją interesów mieszkańców. Podała przykład dużych imprez sportowych realizowanych przez Gdynię. Marszałek Wiesław Byczkowski zaznaczył, że inwestycje samorządowe są znakomitym narzędziem służącym do pozytywnego rozpraszania ruchu turystycznego z przestrzeni nadmiernie obciążonych do przestrzeni, w których rozwój turystyki mógłby przyczynić się do intensyfikacji rozwoju społecznego i gospodarczego w ogóle. Do wcześniej poruszonej kwestii dobrej komunikacji z interesariuszami wrócił Prezydent Piotr Kowalczuk. Wskazał, że produkt turystyczny jest złożony, w związku z tym samorządy są swoistą platformą złożenia przedsiębiorstw i instytucji oferujących składniki złożonego produktu turystycznego miasta.

Prof. Piotr Zmyślony dopytywał o sensowność utworzenia Trójmiejskiej Organizacji Turystycznej. Paneliści wyjaśnili, że kwestie promocji turystyki metropolitalnej zabezpieczone są przez Pomorską Organizację Turystyczną. Prezydent Jacek Karnowski wyjaśnił, że nie ma turystyki w Trójmieście bez turystyki w Malborku.

Prof. Jacek Kaczmarek i prof. Piotr Zmyślony podziękowali wszystkim panelistom za udział w dyskusji.

Zdjęcie: Wojciech Mania, Poznańska Lokalna Organizacja Turystyczna, Nie-miejsca