Piotr Zmyślony | 22 listopada 2015

Miasta od początku cywilizacji były centrami rozwoju świata społeczno-gospodarczego. To w nich rodziły się nowe idee, realizowano najśmielsze pomysły, powstawały najważniejsze wynalazki, koncentrowała się wiedza, kumulowały się władza i bogactwo, działały najważniejsze instytucje, budowano najbardziej okazałe budynki. Wynika to nie tylko z koncentracji ludności i ich złożonej struktury społecznej i zawodowej, ale przede wszystkim z ich ról jako miejsc gromadzenia kapitału oraz węzłów handlu międzynarodowego, które bezpośrednio przyczyniały się do integracji międzynarodowej, a pośrednio do rozwoju państwowości.

Duże miasta o charakterze metropolitalnym zawsze zajmowały kluczową rolę w rozwoju świata. Prof. Peter Hall stwierdza, że już antyczne Megalopolis, założone przez Greków w ok. 370 lat p.n.e., liczyło 40 tysięcy mieszkańców, a jego mury mierzyły 9 kilometrów. Pierwszym miastem metropolitalnym biorąc pod uwagę współczesne standardy był Rzym, liczący według historyków od 750 tysięcy do 1,25 miliona ludności. Jego wielkość była przyczyną wprowadzenia wielu rozwiązań funkcjonalnych: międzynarodowego systemu dostawy żywności, systemu zaopatrzenia w wodę, systemów utylizacji odpadów, wprowadzenia zasad kodeksu ruchu miejskiego oraz warunków dotyczących zakwaterowania podróżnych. Przez następnych 17 wieków żadne miasto na świecie nie osiągnęło wielkości starożytnego Rzymu.

Londyn (a ściślej mówiąc powiat londyński, czyli London County Council) w 1810 roku przekroczył liczbę miliona mieszkańców, by w 1851 roku liczyć już 2,4 miliony, a w 1901 roku 4,5 miliony mieszkańców. Na początku XX wieku miasto na tyle „rozlało się” poza obszar administracyjny powiatu, że do mierzenia jego wielkości miasta zaczęto używać statystycznego terminu Greater London, który stało się pierwszym określeniem obszaru metropolitalnego.

Kolejnym największym miastem świata stał się Nowy Jork, który między rokiem 1870 a 1898 odnotował ogromny wzrost ilościowy. Liczba mieszkańców w tym czasie podwoiła się, a następnie, w wyniku poszerzenia administracyjnego o miejscowości Queens, Brooklyn i Richmond, wzrosła z 1,5 miliona do 3,4 milionów, natomiast jego powierzchnia wzrosła 10-krotnie. W 1925 roku stał się pierwszym miastem świata pod względem liczby mieszkańców, których liczba 15 lat później wyniosła już 7,45 milionów. Zarówno Londyn, jak i Nowy Jork straciły swe pozycje po 1950 roku na rzecz szybko rozrastających się miast w krajach rozwijających się.

Patrząc bardziej ogólnie, w pierwszych dekadach XIX wieku istniały tylko dwa ponadmilionowe miasta – Londyn i Pekin, sto lat później, było ich już 16. Od 1985 roku tylko liczba megamiast liczących ponad 10 milionów mieszkańców zwiększyła się z 9 do 20, natomiast liczba metropolii wynosi niemal 450.

Mimo długiej historii istnienia oraz stale rosnących rozmiarów, miasta pozostają do dziś atrakcyjnymi i młodymi duchem ośrodkami, które przyciągają najzdolniejszych, najbardziej utalentowanych, najbardziej otwartych i najbardziej ciekawych świata mieszkańców, pracowników i turystów. Niezależnie od tego, którą z tych trzech ról pełnią ich użytkownicy, miasta są tymi podmiotami, do których chcą oni należeć i których chcą doświadczać. Można je porównać do wielowiekowych, ale niezwykle sprawnych maszyn, które mogą być okresowo i częściowo wydzierżawione lub wynajęte, oferując swoim tymczasowym użytkownikom możliwość rozwoju gospodarczego, społecznego, kulturalnego, które przekłada się na podniesienie jakości ich życia.

Więcej na ten temat:

Hall, P. (1997). The First Megacities Lecture, Megacities, World Cities and Global Cities, The Megacities Foundation, Rotterdam.

Burdett, R., Rode, P. (2007). The Urban Age Project, w: R. Burdett, D. Sudjic (red.), The Endless City, Phaidon Press, London-New York, 8–31.

Soja, E. W., Kanai, M. (2007). The urbanization of the world, w: R. Burdett, D. Sudjic (red.), The Endless City, Phaidon Press, London–New York, 54–69.

Zmyślony, P. (2015). Funkcja turystyczna w procesie internacjonalizacji miast, Proksenia, Poznań-Kraków.

Foto: Rome by Chantel Lucas, London by Rob Bye, New York by Anthony Delanoix, Unsplash, CC Zero.