MiASTA I TURYSTYKA, ZARZĄDZANIE TURYSTYKĄ

Turystyka na miejskiej scenie konfliktów

Annette Dubois Demonstration No Grandi Navi 25 Sept 2016

Odczuwalne coraz częściej i z większym natężeniem dysfunkcje rozwoju turystyki miejskiej, a zarazem wzrost znaczenia turystyki jako siły nierzadko w sposób bezkompromisowy zmieniającej miasto spowodował, że turyści i mieszkańcy wkroczyli na miejską scenę konfliktów, co w różnych formach protestu komunikują mieszkańcy europejskich, amerykańskich i azjatyckich miast turystycznych. 

Konteksty konfliktów społecznych w odniesieniu do turystyki

Zdaniem J. Novy’ego i C. Colomb (2017), dyskusja nad negatywnym wpływem turystyki na miasta prowadzącym do powstania konfliktów społecznych oraz wynikających z nich protestów prowadzona jest w trzech kontekstach:

  • powodowanych przez rozwój turystyki negatywnych efektów bezpośrednich oraz społecznych kosztów zewnętrznych (tj. rozbieżności między korzyściami uzyskiwanymi przez podmioty działające w sferze turystyki a kosztami prywatnymi ponoszonymi przez mieszkańców i kosztami społecznymi ponoszonymi przez przestrzenie publiczne i podmioty ze sfery publicznej);
  • nierównej redystrybucji korzyści wynikających z rozwoju turystyki między różnymi grupami społecznymi oraz obszarami miasta, a więc braku rzetelnej oceny oddziaływania turystyki na poszczególne funkcje i kapitały miasta;
  • stosunku władz miejskich do turystyki i zewnętrznych inwestorów turystycznych, a także strategii i narzędzi polityki turystycznej przez nie stosowanych, szczególnie w odniesieniu do przedkładania wartości wynikających z wymiany turystycznej nad rozwojem wartości wynikających z użytkowania zasobów miasta.

Źródła konfliktów

Podstawowe źródła konfliktów wynikających z wpływu turystyki miejskiej na mieszkańców i przestrzeń miasta można ująć w czterech grupach: ekonomiczne, fizyczne (przestrzenne), społeczne i socjokulturowe oraz psychologiczne (tabela). Ze względu na charakter można je podzielić na uniwersalne oraz kontekstowe, czyli wynikające ze specyfiki miasta i przebiegu wydarzeń. Większość związana jest z negatywnymi efektami skali, tzw. koszty/niekorzyści skali (Meyer 2008) bądź efektami nieprawidłowego zarządzania turystyką kulturową lub jego brakiem (Mikos von Rohrscheidt 2017). Wiele jest powiązanych ze sobą, część sprzężonych z ogólnoświatowymi zjawiskami i procesami (np. globalizacją, neoliberalnymi strategiami rozwoju, kulturą masową, gospodarką rynkową, społeczeństwem informacyjnym oraz erą mobilności).

Ekonomiczne źródła konfliktów

  • Gentryfikacja handlowa:
    • zmiany popytu na dobra i usługi (od zaspokajania lokalnych potrzeb mieszkańców do obsługi ruchu turystycznego – np. ekspansja sklepów z pamiątkami oraz quasi-artystów ulicznych),
    • zanik małych, niezależnych sklepów, wzrost obiektów sieciowych i franczyzowych,
    • rosnący zakres wynajmu przestrzeni na cele komercyjne oraz rosnące koszty konsumpcji;
  • Gentryfikacja rezydencjalna (mieszkaniowa) i utrata części zasobów mieszkalnych przez długoterminowych miejskich rezydentów
    • wzrost i ekspansja przestrzenna sektora zakwaterowania turystycznego (hotele, hostele, pensjonaty, apartamenty),
    • wzrost liczby drugich domów i mieszkań;
    • upowszechnienie sektora ekonomii współdzielenia tzw. sharing economy – krótkoterminowego najmu indywidualnego (przez właścicieli, najemców, gospodarzy wynajmujących część lub całość lokalu mieszkalnego np. za pośrednictwem platform peer-to-peer),
    • wzrost cen nieruchomości i kosztów wynajmu;
  • Konflikty pomiędzy interesariuszami społecznymi i ekonomicznymi o redystrybucję korzyści/zysku z gospodarki gościnności (m.in. wokół zarobków w przemyśle hotelarskim, prowadzenia handlu ulicznego, „podatku turystycznego”),
  • Wzrost kosztów życia w mieście.

Fizyczne/przestrzenne źródła konfliktów

  • Masowy charakter ruchu turystycznego, zatłoczenie i towarzyszące mu problemy,
  • Fizyczne i estetyczne niszczenie przestrzeni publicznej (m.in. wandalizm, kiczowate stoiska z pamiątkami),
  • Prywatyzacja i/lub komodyfikacja przestrzeni publicznej i zasobów społecznych,
  • Homogenizacja przestrzeni – niszczenie charakteru i estetyki fizjonomii lokalnych wspólnot; upodabnianie do globalnych wzorców,
  • Presja środowiskowa (produkcja śmieci, zanieczyszczenie powietrza, wzrastające zużycie wody),
  • Konflikty w użytkowaniu ziemi (funkcja turystyczna vs. mieszkaniowa, przemysłowa itp.),
  • Nadmierna zabudowa, zaburzenia i destrukcja dynamiki przestrzennej miasta,
  • Fizyczna manifestacja gentryfikacji mieszkaniowej i handlowej.

Społeczne i socjokulturowe źródła konfliktów

  • Pogorszenie warunków i jakości codziennego życia mieszkańców,
  • Przemiany struktury społeczno-demograficznej tworzące napięte stosunki wewnątrz społeczności gospodarzy – między stałymi rezydentami (mieszkańcami) a nowymi „obcymi” (aktorami gentryfikacji – m.in. właścicielami drugich domów, mieszkań turystycznych),
  • Zwiększanie podziałów społecznych (np. między beneficjentami a poszkodowanymi; między odmiennymi wizjami dziedzictwa i kierunków rozwoju miasta),
  • Komercjalizacja, eksploatacja i wypaczenie kultury (materialnej i niematerialnej), dziedzictwa i przestrzeni publicznej,
  • Udostępnianie turystom miejsc i obiektów stanowiących materialne świadectwa dziedzictwa oraz kultu (m.in. zabytkowe cmentarze, świątynie),
  • „Festywalizacja” i „eventyzacja” oferty czasu wolnego miasta,
  • Zanik zróżnicowania/ homogenizacja kultury (np. przestrzeni alternatywnych dla artystów lub scen subkulturowych),
  • Presja kultury masowej – zatracanie tożsamości, zatracanie genius loci,
  • Patologiczne zachowania turystów (wojeryzm, pijaństwo, ordynarne zachowanie),
  • Konflikty wynikające z nocnego użytkowania przestrzeni publicznej (np. „party tourism”),
  • Problemy z naruszeniem porządku publicznego (przestępczość, kradzieże pospolite, prostytucja itp.)
  • „Wypychanie” ekonomiczne mieszkańców poprzez „urynkowioną grabież ziemi i nieruchomości”, wysiedlenia,
  • Represyjna polityka (np. wobec bezdomnych).

Psychologiczne źródła konfliktów

  • Poczucie alienacji, fizycznego i psychologicznego wyparcia z rodzinnych miejsc (realne lub odczuwane),
  • Poczucie utraty kontroli nad przyszłością wspólnot lokalnych oraz społeczności miasta,
  • Zanik poczucia przynależności lub przywiązania do wspólnoty,
  • Frustracja i niechęć mieszkańców wobec odwiedzających.

Adaptacja z Novy, Colomb (2017) z uzupełnieniami własnymi.

Tekst jest fragmentem szerszego opracowania: Kowalczyk-Anioł, J., Zmyślony P. (2017). Turystyka miejska jako źródło protestów społecznych: przykłady Wenecji i Barcelony, „Turystyka Kulturowa”, nr 2, 7-36 [prosimy cytować to źródło].

Fot: Annette Dubois, Demonstration No Grandi Navi 25 Sept 2016, Flickr, CC BY 2.0.

Zwykły wpis

Skomentuj

Wprowadź swoje dane lub kliknij jedną z tych ikon, aby się zalogować:

Logo WordPress.com

Komentujesz korzystając z konta WordPress.com. Wyloguj /  Zmień )

Zdjęcie z Twittera

Komentujesz korzystając z konta Twitter. Wyloguj /  Zmień )

Zdjęcie na Facebooku

Komentujesz korzystając z konta Facebook. Wyloguj /  Zmień )

Połączenie z %s