Joanna Kowalczyk-Anioł, Ali Afshar

Abstrakt: Turystyka w wielu dzisiejszych miastach urosła do rangi strategii rozwoju gospodarczego. Będąc współcześnie niezwykle dynamicznym a zarazem globalnym fenomenem turystyka przyjmuje warunkowane lokalnym kontekstem różne scenariusze rozwoju. Koncepcją, która dobrze wyjaśnia przemiany współczesnych miast bądź ich fragmentów pod wpływem turystyki jest gentryfikacja turystyczna K. Gothama wyrosła z koncepcji gentryfikacji R. Glass. Biorąc pod uwagę powyższe kwestie celem artykułu jest pokazanie gentryfikacji turystycznej w kontekście irańskiego miasta Meszhed, w którym rozwój turystyki religijnej, stał się strategią rozwoju miasta i odnowy historycznego centrum. Burzliwa i radykalna w zwrotach historia ostatniego półwiecza Iranu zmieniła oblicze świętego miasta szyitów Meszhed w ponad trzymilionową metropolię, gospodarczo zależną od turystyki religijnej. Zasadniczym celem pracy jest analiza zjawiska gentryfikacji turystycznej w Meszhed – jego genezy, przebiegu i charakteru oraz skutków. Gentryfikacja turystyczna świętego miasta szyitów, zwłaszcza strefy wokół sacrum, jakkolwiek nieobecna w żadnym z publicznych planów, jest faktycznym narzędziem rozwoju Meszhed. Przeprowadzone case study pokazało, iż przebiega ona według trajektorii top-down, zaś jej głównymi inicjatorami i koordynatorami są władze centralne i organizacja religijna Astaan-e Quodz Razavi. Ma charakter mieszkaniowy i handlowy, towarzyszy jej bezpośrednie i pośrednio odczuwane wyparcie. Zaobserwowane wyparcie dotyczy nie tylko tradycyjnych mieszkańców ale też współtworzących wyjątkowość historycznej tkanki Samen – obecnych w tej przestrzeni od wieków jej czasowych użytkowników – tradycyjnych pielgrzymów. 

Słowa kluczowe: gentryfikacja; gentryfikacja turystyczna; turystyka religijna; turystyka miejska; rozwój miasta; Meszhed; Iran

Kowalczyk-Anioł, J., Afshar, A. (2018). Gentryfikacja turystyczna jako narzędzie rozwoju miasta. Przykład Meszhed w Iranie, „Turystyka Kulturowa” 2/2018, 7-25 [PDF].