Piotr Zmyślony | 21 grudnia 2015

Przestrzenie miast nie są jednolite pod względem atrakcyjności turystycznej. Tylko niektóre fragmenty przyciągają rzesze turystów, innymi napawają się tylko nieliczni, spragnieni wrażeń spoza “utartego szlaku” miejscy wyjadacze. W ten sposób w miastach tworzą się odizolowane symbolicznie – i także fizycznie, ale w niewielkim zakresie – strefy, w których poprzez długotrwałe zmiany funkcjonalne, a po części w wyniku decyzji i działań planistycznych, turystyka ma podstawowe znaczenie gospodarcze. Nazywane są one ogólnie dzielnicami, ale także dystryktami lub enklawami turystycznymi.

W literaturze funkcjonują zwroty oddające szczegółowo charakter takich dzielnic: dzielnice działalności rekreacyjnej (recreational business districts) i dzielnice działalności turystycznej (tourism business district) oraz centralna dzielnica turystyczna (central tourist district). Terminy te wprowadzili Getz (1993) i Maitland (2008). Z kolei Spirou (2011) wyróżnia pięć typów dzielnic turystycznych, z których dwa stanowią istotę miast i dlatego są adaptowane i wykorzystywane dla celów turystycznych, natomiast pozostałe trzy są tworzone bezpośrednio dla potrzeb rozwoju miejskiej gospodarki turystycznej.

Dzielnice historyczne

To najstarsze dzielnice miasta, charakteryzujące się historycznym układem komunikacyjno-osadnicznym. Dominują w nich zabytki i budynki często pełniące funkcje nieformalnych symboli miast, często cały układ urbanistyczny podlega ochronie konserwatorskiej. Są one najchętniej i najliczniej odwiedzane przez turystów i wycieczkowiczów. Niestety, historyczna zabudowa, potrzeba ochrony dóbr publicznych oraz potrzeby mieszkańców zwykle stoją w konflikcie z masowym popytem turystycznym, często nastawionym na spłycony odbiór. Wyzwaniem jest także presja inwestycyjna branży hotelarskiej i gastronomicznej oraz tania rozrywką.

Przykłady: Zatybrze w Rzymie, mała City of London w Londynie, Akropol w Atenach czy Dzielnica Gotycka w Barcelonie.

Dzielnice etniczne

Są one na ogół zlokalizowane w śródmieściach miast, a nawet ścisłym centrum historycznym, przesądzają o ich dziedzictwie historycznym, a dopiero przez to o ich atrakcyjności turystycznej. Ich kulturowa różnorodność może być podkreślana, komercjalizowana i oferowana jako atrakcja na rynku turystycznym – w tych celach oraz dla podkreślenia wartości kulturowej turystom udostępniane są charakterystyczne dla tych dzielnic budynki i budowle, pomniki, muzea, domy kultury, cmentarze i inne cenne obiekty.

Przykłady: China Town w Chicago, Nowym Jorku, Londynie, San Francisco i wielu innych miastach amerykańskich i angielskich, żydowski Kazimierz w Krakowie oraz Jozefov w Pradze, francuska dzielnica Vieux Carré w Nowym Orleanie, imigrancka dzielnica El Raval w Barcelonie, kolonia rosyjska Alexandrowka w Poczdamie.

Dzielnice rozrywki

Są one najbardziej popularną formą koncentracji przestrzennej usług turystycznych, przyciągającą dużą liczbę odwiedzających. Ich tworzenie jest inspirowane oraz intensywnie wspierane przez władze lokalne, a także programowane przez planistów miejskich, jednak finansowane przez sektor prywatny lub w formie partnerstwa publiczno-prywatnego. Na ogół są zlokalizowane poza strefą śródmiejską lub w strefie nadbrzeżnej, wymagają znacznych nakładów inwestycyjnych, przy czym mogą powstawać na tzw. surowym korzeniu lub jako efekt projektów rewitalizacyjnych.

Przykłady: Navy Pier w Chicago, Darling Harbour w Sydney, Doki Alberta w Liverpoolu.

Dzielnice sportowe

Powstanie dzielnic sportu stanowi wynik realizacji ogólnej strategii rozwoju miasta, w której funkcja sportowa jest elementem wyróżniającym, lub jest podyktowane wymogami organizacji wielkiej sportowej imprezy o globalnym oddziaływaniu, najczęściej igrzysk olimpijskich. Skala efektów ekonomicznych wynikających z ich istnienia i organizowanych w nich imprez sportowych jest zależna od wielkości miasta. Miasta mniejsze, które nie są w stanie zbudować obiektów sportowych w strefie miejskiej, doświadczają odwrotnego efektu fałszywych wycieczkowiczów, którzy nocują w centrum, ale spędzają czas i wydają pieniądze w strefie pozamiejskiej; natomiast duże miasta, wolne od problemów braku terenów inwestycyjnych, osiągają dwukrotnie większe korzyści ekonomiczne wynikające z organizacji imprez sportowych.

Przykłady: tworzone ewolucyjnie dzielnice sportowe amerykańskich miast Filadelfia i Pittsburgh, które budują rozwój nie tylko w oparciu o ludność miejscową, ale także poprzez bierną i czynną obecność turystów; nowe dzielnice olimpijskie we wschodnim Londynie, Soczi, Pekinie, Atenach czy Sydney.

Parki tematyczne

Oferują rozrywkę rekreacyjną na otwartym powietrzu, pozwalającą na spędzenie w nich co najmniej jednego dnia. Mają długą tradycję, sięgającą XVI wieku, kiedy otwarto park Bakken w Kopenhadze. Ich disneylandyzacja polega na zintegrowaniu różnorodnych atrakcji w jedną cenę. Obecnie obserwuje się budowanie parków siostrzanych w innych krajach, będących oddziałami tych pierwotnych. Taką strategię rozwoju ma m.in. Disneyland oraz Legoland.
Często zlokalizowane są w bliskiej odległości od metropolii (Tropical Island pod Berlinem, Ski Dubai).

Dzielnice – zaplecza

Są to dzielnice niemające jednoznacznie rozwiniętej specjalizacji, ponieważ powstają i rozwijają się jako zaplecze innych dzielnic z obiektem będącym dominantą przestrzenną i funkcjonalną, jednak po osiągnięciu masy krytycznej zaczynają funkcjonować samodzielnie. Przykładem takiej dzielnicy jest I-Drive w Orlando na Florydzie, zlokalizowana nieopodal Disneylandu. Znajdują się w niej trzy kinopleksy, galerie handlowe z blisko pół tysiącem sklepów, ponad 220 zakładów gastronomicznych oraz 100 hoteli dysponujących 30 tysiącami pokojów. Inny, o wiele starszy przykład to Plaka pod wzgórzami Akropolu, która swój samodzielny rozwój opiera o turystykę kulturową i specjalizację archeologiczną.

---

Więcej na temat:

Zmyślony, P. (2015). Funkcja turystyczna w procesie internacjonalizacji miast, Proksenia, Poznań–Kraków.

Spirou C., (2011), Urban tourism and urban change. Cities in a global economy, Routledge, New York.

Maitland R., (2008), Conviviality and everyday life: the appeal of new areas of London for visitors, „International Journal of Tourism Research”, 10, 15–25.

Getz D., (1993), Planning for tourism business districts, „Annals of Tourism Research”, 20, 583–600.

Foto wg kolejności:

Tibidabo, Barcelona by Héctor Martínez, Unsplash, CC Zero.

Trastevere street by Michiel Jelijs, Flickr, CC BY-SA 2.0.

New Orleans homes by Bridget Coila, Flickr, CC BY-SA 2.0.

Chicago Evening Skyline (Navy Pier) by Bert Kaufmann, Flickr, CC BY-SA 2.0.

Entertainment in the Olympic Park by The Department for Culture, Media and Sport, Flickr, CC BY-SA 2.0.

Plaka Street by slayer, Flickr, CC BY-SA 2.0.