Zarządzanie i transfer wiedzy w turystyce, zeszyt tematyczny „Folia Turistica” 2016, nr 41. Redaktorzy naukowi: Grzegorz Gołembski, Piotr Zmyślony.

Spis treści

1. Grzegorz Gołembski, Piotr Zmyślony: Od Redaktorów
2. Jadwiga Berbeka, Zbigniew Głąbiński: Transfer wiedzy między gospodarką turystyczną a innymi branżami
3. Marcin Olszewski, Barłomiej Walas: Transfer wiedzy z uczelni do przedsiębiorstw turystycznych – identyfikacja barier i możliwości ich niwelowania
4. Grzegorz Gołembski: Nowe formy kształcenia w obszarze turystyki
5. Wiesław Alejziak, Stanisław Liszewski: Rola czasopism naukowych w transferze wiedzy w turystyce
6. Ewa Dziedzic, Jacek Kaczmarek: Turystyka w gospodarce kreatywnej
7. Teresa Skalska, Ewa Markiewicz, Michał Pędzierski: Konsumpcja kolaboratywna w obszarze turystyki. Próba oceny stanu zjawiska na rynku polskim
8. Andrzej Stasiak: Doświadczenie – stary-nowy paradygmat turystyki
9. Krzysztof Borodako, Piotr Zmyślony: Sieci biznesowe w turystyce: koncepcja wskaźnika transferu wiedzy dla branży targowej
10. Katarzyna Czernek, Michał Żemła: Podejście sieciowe w turystyce – charakterystyka i sposoby zastosowania
11. Leszek Butowski, Bogdan Włodarczyk: Miary rozwoju przestrzeni turystycznej
12. Sylwia Kaczmarek, Andrzej Kowalczyk: Rewitalizacja terenów poprzemysłowych i poturystycznych
13. Justyna Majewska, Tomasz Napierała, Maciej Adamiak: Wykorzystanie nowych technologii i informacji do opisu przestrzeni turystycznej
14. Mirosław Mika, Marek Migdal: Governance a rozwój turystyki w warunkach ścierania się sił i „aktorów” na poziomie lokalnym

---

Od redaktorów

Szanowni Państwo,
mamy zaszczyt i przyjemność oddać w Państwa ręce zeszyt tematyczny czasopisma „Folia Turistica”, na który składają się artykuły prezentowane podczas VIII Gremium Ekspertów Turystyki. Po dziesięciu latach konferencja, której pomysłodawcami byli pracownicy Katedry Turystyki Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, ponownie zawitała do stolicy Wielkopolski. Problematyka prac zamieszczonych w tym numerze koncentruje się wokół zagadnień związanych z kreowaniem i transferem wiedzy oraz jej znaczeniem w procesie zarządzania przestrzenią turystyczną oraz innowacyjności gospodarki turystycznej.

Artykuły zamieszczone w niniejszym zeszycie mają w zdecydowanej większości unikatowy charakter, ponieważ powstały w wyniku współpracy różnych ośrodków naukowych, a także kooperacji świata nauki ze światem biznesu. Autorzy przyjęli bowiem propozycję Rady Naukowej Gremium Ekspertów Turystyki, aby połączyć siły i przygotować wypowiedzi naukowe w formie prezentacji wyników badań lub pogłębionych rozważań teoretyczno-aplikacyjnych. W efekcie przedstawiamy trzynaście prac poruszających tematy związane z zarządzaniem i transferem wiedzy zarówno w ujęciu uniwersalnym i ogólnogospodarczym, jak i w odniesieniu do sfery zarządzania rozwojem przestrzeni turystycznej.

Na współczesnym, globalnym rynku wiedza jest bowiem kluczowym zasobem oraz czynnikiem przewagi konkurencyjnej gospodarek, regionów i przedsiębiorstw. Problematyka transferu wiedzy na rynku turystycznym nie doczekała się do tej pory wyczerpujących badań empirycznych. Kluczową wydaje się odpowiedź na pytanie, jakie czynniki mają wpływ na zjawisko transferu wiedzy w obrębie branży turystycznej oraz z podmiotami spoza tego sektora. Odpowiedzi na to pytanie w drodze analizy literatury oraz badań empirycznych próbowali udzielić Jadwiga Berbeka i Zbigniew Głąbiński.

Niewątpliwie kluczową rolę w transferze wiedzy odgrywają uczelnie wyższe. Identyfikacji znaczenia i barier współpracy uczelni i przedsiębiorstw, jako odbiorców wiedzy, podjęli się Marcin Olszewski i Bartłomiej Walas. Zwrócili oni szczególną uwagę na konieczność uwzględnienia zarówno barier po stronie przedsiębiorstw, jak i barier po stronie uczelni i systemu badań.

Uczelnie wyższe przekazują do praktyki wiedzę poprzez realizację programów nauczania. Stąd też według Grzegorza Gołembskiego niezbędna jest odpowiedź na pytanie: czy i jak programy nauczania na kierunkach turystycznych uwzględniają najnowsze trendy w rozwoju badań naukowych oraz odpowiadają na potrzeby rynku pracy?

Równie istotną rolę w transferze wiedzy w ramach sfery turystyki oraz pomiędzy nią a innymi obszarami życia społeczno-gospodarczego pełnią czasopisma naukowe. Wydawałoby się, że stanowią one naturalną platformę wiedzy specjalistycznej, jednak ich znaczenie i funkcje ulegają zmianie pod wpływem rozwoju technologicznego. Te uwarunkowania sprawiają, że transfer wiedzy dokonywany za ich pośrednictwem należy rozpatrywać w wielu wymiarach i płaszczyznach, poczynając od przekazywania wiedzy pochodzącej ze świata nauki do świata praktyki gospodarczej, poprzez transfer międzynarodowy, na transferze międzypokoleniowym kończąc. Takie szerokie ujęcie tego zagadnienia zastosowali Wiesław Alejziak i Stanisław Liszewski, przeprowadzając międzynarodowe badania wśród redaktorów naczelnych i członków rad naukowych czasopism naukowych z zakresu turystyki.

Efektem transferu wiedzy jest kreatywność rozumiana jako otwarta postawa wrażliwego podmiotu wobec otaczającego świata. Zdaniem Ewy Dziedzic i Jacka Kaczmarka efektem postawy kreatywnej jest zauważanie tego, co dla wielu jest zakryte, niedostępne ich poziomowi dostrzegania rzeczywistości. Stąd – ich zdaniem – niezbędne jest określenie podstaw kreatywności w gospodarce turystycznej oraz określenie zalet i ryzyk związanych z wykorzystaniem gospodarki kreatywnej jako czynnika budowania konkurencyjności turystyki.

W ostatnich latach największym wyzwaniem dla kreatywności przedsiębiorców jest konieczność odpowiedzi na zjawisko konsumpcji kolaboratywnej, której podstawowym założeniem jest zmiana sposobu korzystania z dóbr użytkowych (posiadanie zastąpione jest użytkowaniem). Stąd też Ewa Markiewicz, Michał Pędzierski i Teresa Skalska podjęli się próby określenia wpływu konsumpcji kolaboratywnej na rynek usług turystycznych w Polsce, oraz na strategie i sposoby konkurowania przedsiębiorstw.

W turystyce wiedza i kreatywność przestają być jedynie domeną oferodawców, ale stają się orężem w rękach konsumenta. Jest to możliwe dzięki rosnącemu doświadczeniu współczesnych konsumentów dóbr i usług turystycznych. To doświadczenie, według Andrzeja Stasiaka, staje się nowym, ważnym polem konkurencji firm na rynku. Stąd celem jego rozważań jest implementacja teorii gospodarki doświadczeń na grunt turystyczny.

Zjawiska transferu wiedzy nie wystarcza rozpatrywać jedynie w kategoriach ogólnych. Jego efekty mogą być także mierzone dla wybranych segmentów turystyki. Jednym z takich segmentów, dla których absorpcja wiedzy ma kluczowe znaczenie, jest branża targowa. Stąd też Krzysztof Borodako i Piotr Zmyślony podjęli się próby określenia istoty i składowych syntetycznego wskaźnika potencjału oddziaływania wybranych wydarzeń targowych na zjawisko transferu wiedzy. Uznali oni, że efektem transferu wiedzy jest generowanie nowych rozwiązań dla firm, co wpływa korzystnie na efektywność sieci współpracy i tym samym umożliwia osiągnięcie celów długoterminowych.

Analiza sieci społecznych ma coraz większe zastosowanie w literaturze. Zdaniem Katarzyny Czernek i Michała Żemły obejmuje ona szeroki wachlarz rozmaitych powiązań międzyorganizacyjnych, w których relacje między poszczególnymi podmiotami mają z reguły postać niehierarchiczną. Stąd też celem ich badań jest prezentacja najważniejszych zastosowań podejścia sieciowego w turystyce zarówno w badaniach naukowych, jak i organizacji procesów zarządzania obszarami recepcji turystycznej.

Obszary te są miejscem, w którym najpełniej uwidaczniają się korzyści wynikające z transferu wiedzy i powstawania sieci społecznych. Wynika to zarówno z cech przestrzeni turystycznej jako miejsca koncentracji ruchu i popytu turystycznego, jak i zróżnicowania podaży usiłującej jak najdokładniej dostosować się do tego popytu. Stąd istotne są rozważania nad przestrzenią turystyczną jako przedmiotem badań. Leszek Butowski i Bogdan Włodarczyk stawiają tezę, że miarą rozwoju przestrzeni turystycznej jest osiągnięcie na danym obszarze stanu długookresowej równowagi, określonej jako przewaga korzyści nad kosztami rozwoju turystyki ponoszonymi przez interesariuszy.

Przestrzeń turystyczna, podobnie jak dobra i usługi, podlega cyklowi życia. W efekcie dochodzi do osiągania fazy dojrzałości, po której może na- stąpić proces gwałtownego obniżenia popytu na dobra i usługi turystyczne. Stąd – zdaniem Sylwii Kaczmarek i Andrzeja Kowalczyka – niezbędna jest jej rewitalizacja, rozumiana jako wieloletni proces realizacji działań zaplanowanych w celu ożywienia gospodarczego oraz zmiany struktury przestrzennej i funkcjonalnej zdegradowanych obszarów. Proces ten dotyczy za- równo terenów poprzemysłowych, jak i turystycznych. Zdaniem autorów, lokowany na obszarach poprzemysłowych nowy program funkcjonalny pozwala na udostępnienie obiektów przemysłowych turystom. Natomiast na obszarach turystycznych można prowadzić działania rewitalizacyjne według dwóch scenariuszy: kontynuowania „ery turystycznej” albo przejścia do „ery poturystycznej”. W obu przypadkach zachodzą zmiany jakościowe wymagające absorpcji wiedzy i kreatywności.

W rozważaniach nad przestrzenią turystyczną kluczową rolę odgrywa umiejętność ścisłego wyznaczania granic tej przestrzeni, opartych na pomiarze ruchu turystycznego. Dlatego Maciej Adamiak, Justyna Majewska i Tomasz Napierała zaproponowali wykorzystanie nowych technologii do opisu postrzegania atrakcyjności przestrzeni w oparciu o analizę treści multimedialnych publikowanych w Internecie. Jak piszą autorzy, istotne staje się poszukiwanie śladów pozostawionych w Internecie przez całą populację turystów. Umożliwia to w efekcie znacznie bardziej precyzyjne wyznaczanie granic regionów i ich zmiany w czasie.

Osiąganie wspomnianej przewagi przez interesariuszy nie jest w ich oczach takie oczywiste, chociaż ostatnimi czasy władza (samorządy) oferuje im uczestnictwo w procesie tzw. governance, rozumianym według Mirosława Miki i Marka Migdala jako współzarządzanie czy współrządzenie. Stąd też próbują oni odpowiedzieć na pytanie: jakie racjonalne przesłanki stoją za wchodzeniem przedsiębiorców turystycznych w relacje ścisłej i koordynowanej interakcji z władzą oraz jakie użyteczności oferuje im uczestnictwo w governance? W swoich rozważaniach wychodzą oni z założenia, że motywacja przystąpienia do współdziałania pozostaje kwestią podlegającą szczegółowemu rozpoznaniu.

Zapraszamy Państwa do inspirującej lektury

Grzegorz Gołembski, Piotr Zmyślony

---

Zarządzanie i transfer wiedzy w turystyce

Zeszyt tematyczny „Folia Turistica” 2016, nr 41.

Redaktorzy numeru: Grzegorz Gołembski, Piotr Zmyślony.

[pełen tekst – PDF]

Gołembski G., Zmyślony P., red. (2016). Zarządzanie i transfer wiedzy w turystyce, zeszyt tematyczny „Folia Turistica” 41 [pełen tekst – PDF].