Nocne życie miast, a szczególnie jego część związana z rozrywką, stanowi istotne wyzwanie dla sfery zarządzania publicznego. Po pierwsze, gospodarka nocna stwarza nowe możliwości rozwoju, szczególnie w zakresie rozwoju sfery konsumpcji kultury oraz usług czasu wolnego, a także w zakresie kształtowania atrakcyjnego wizerunku dla turystów i innych odwiedzających. Po drugie, generuje uciążliwości odczuwane przez mieszkańców, będące bezpośrednią przyczyną interwencji władz miejskich. Po trzecie, branża muzyczna, rozrywkowa i kulturalna potrzebuje wsparcia publicznego, ponieważ jest rozdrobniona, słaba ekonomicznie, ale pełna talentów, kreatywnych wibracji i kapitału społecznego.

Kto był pierwszy?

W miastach, w których sfera kultury i rozrywki nocnej jest należycie rozwinięta, powołuje się burmistrzów nocnych (night mayors). Instytucja ta ma rodowód europejski. Pierwszego burmistrza powołano pod koniec lat 70. XX w. w Rotterdamie, jednak pierwszym nowożytnym nocnym burmistrzem powołano w 2003 roku w Amsterdamie. Został nim Mirik Milan, który najpierw został wskazany przez specjalną radę, a następnie, w 2012 roku, został ponownie wybrany w sposób przypominający wybory demokratyczne . W ostatnich latach nocnych burmistrzów powołano w wielu miastach świata, m.in. w Groningen [2011], Paryżu [2013], Nantes, Tuluzie, Pittsburgu [2014], Londynie [2016], Orlando, Iowa City, Seattle, Austin, Fort Lauderdale, San Francisco [2017], Nowym Jorku, Vancouver [2018], a w najbliższym czasie zaczną działać w Toronto i Waszyngtonie.

Jak działają nocni burmistrzowie?

Burmistrzów nocnych można określić jako menedżerów społecznych odpowiadających za działalność nocną miasta, których misją jest poprawa relacji między przedsiębiorcami tworzącymi ofertę nocną miasta z mieszkańcami oraz administracją publiczną. Ich działalność w przestrzeni gospodarczej zmienia sposób postrzegania gospodarki nocnej przez administrację oraz opinię publiczną.

Po pierwsze, zyskuje ona „twarz” i „głos”, znane z imienia i nazwiska, ponieważ burmistrzowie nocni stają się przedstawicielami nocnych usługodawców. Współpracują oni z władzami lokalnymi na rzecz możliwie harmonijnego i zrównoważonego rozwoju życia nocnego miasta, czego elementem jest łagodzenie negatywnych skutków konsumpcji nocnej.

Po drugie, nocni burmistrzowie są ambasadorami branż tworzących ofertę nocną miast, tworząc mechanizmy wsparcia działalności klubów i lokali działających w nocy, a poprzez to wzmacniając nocną ofertę kulturową miasta.

Po trzecie, nocni burmistrzowie działają jako adwokaci gospodarki nocnej, broniąc ją przed wprowadzaniem kolejnych obostrzeń, będących często nieprzemyślaną reakcją administracji na skargi mieszkańców. Istotne są także kompetencje burmistrzów w zakresie zarządzania konfliktami, jakie eskalują się między mieszkańcami a branżą nocną. Wbrew nazwie, burmistrzowie nocni pracują w ciągu dnia, gdy podejmowane są kluczowe decyzje dotyczące obszarów wsparcia lub ograniczania gospodarki nocnej, a pozostali menedżerowie lub właściciele lokali nocnych muszą odpocząć.

Po czwarte, działalność burmistrzów nocnych koncentruje się także na społecznej odpowiedzialności gospodarki nocnej. Polega ona na wykorzystywaniu twórczego oraz liberalnego potencjału kultury nocnej do realizacji idei promowania różnorodności kulturowej i nowych trendów społecznych, poszerzania sfery tolerancji oraz walki z różnymi formami wykluczenia społecznego.

Forma organizacyjna

Mimo nazwy sugerującej działalność w formie indywidualnego stanowiska, nocni burmistrzowie nie działają w pojedynkę. Zwykle stoją oni na czele organizacji funkcjonującej najczęściej na zasadzie stowarzyszenia branżowego, skupiającego przedsiębiorstwa tworzące konsumpcyjno-rozrywkowy oraz kulturowy rdzeń nocnej działalności miasta. Funkcjonuje ona najczęściej jako niezależna organizacja pozarządowa, finansowana ze składek członkowskich, dotacji miejskich oraz innych grantów.

Przykładowo, w Amsterdamie jest to fundacja Stichting N8BM A’DAM, której działalność jest współfinansowana w tej samej wysokości przedsiębiorstwa oraz władze miasta, zatrudniająca 20 osób oraz posiadająca trzyosobowy zarząd mający uprawnienia do podejmowania działalności gospodarczej, pięcioosobowy zarząd dyrektorów oraz radę stowarzyszenia działającą społecznie.

W Tuluzie funkcjonuje stowarzyszenie Toulouse Nocturne – Occitanie Nocturne, skupiające – podobnie jak w Amsterdamie – podmioty należące do branży kulturalno-rozrywkowej, jednak w odróżnieniu od niego ma zasięg regionalny, obejmujące region administracyjny Oksytania.

Także w Genewie właściciele i operatorzy obiektów nocnych (klubów, barów, kafejek, dyskotek, kabaretów oraz niezależnych lokali) utworzyli federację pod nazwą Wielka Rada Nocy. Alternatywną formą organizacyjną jest powołanie z inicjatywy władz miejskich rady nocnej miasta składającej się z przedstawicieli branży nocnej, sektora publicznego oraz ekspertów, jak ma to miejsce w Paryżu i Nantes, a także Londynie i Nowym Jorku. W niektórych miastach funkcjonuje stowarzyszenie branżowe bez ustanowienia burmistrza nocnego. Tak jest w przypadku Berlina, w którym działa autonomiczna instytucja Club Commission, oraz wzorującej się na rozwiązaniach berlińskich Warszawie, w której powołano do życia Komisję Klubową. Ponadto, w 2002 roku w 75 miastach holenderskich, w których funkcjonuje dzielnica lub obszar życia nocnego, powołano do życia administracyjno-biznesowe struktury partnerskie zwane Porozumieniami w zakresie życia nocnego miasta.

Jak to się robi w Amsterdamie?

Istotą działalności nocnych burmistrzów jest pragmatyzm podejmowanych działań na styku sfery gospodarczej, regulacyjnej oraz pozarządowej. Innymi słowy, ich aktywność opiera się na wdrażaniu innowacji procesowych i organizacyjnych.

Działania burmistrza nocnego Amsterdamu doprowadziły do decyzji władz miasta dotyczącej pozwolenia klubom muzycznym na prowadzenie działalności w systemie 24 godziny na dobę, ale w ściśle określonej przestrzeni poza ścisłym centrum, dzięki czemu uniknięto problemu hałasu przez duże grupy klubowiczów wracających o czwartej nad ranem po zamknięciu na raz wszystkich lokali.

Stworzono trzyletnią strategię wsparcia festiwali i wydarzeń kulturalnych. W ramach jej realizacji w przestrzeni miasta pojawili się nocni wolontariusze (square hosts), którzy w pokojowy sposób zwracają uwagę zbyt głośnym imprezowiczom oraz reagują na przejawy agresji. Drukowane są także ulotki i plakaty informujące o potrzebie odpowiedzialnej konsumpcji i zabawy w ciągu nocy. Efektem tych działań jest 25-procentowy spadek wypadków agresji oraz 30-procentowy spadek incydentów łamania ciszy nocnej. Wysiłki burmistrza nocnego doprowadziły także do wprowadzenia wymogu prowadzenia przez kluby nocne różnorodnej działalności kulturalno-rozrywkowej (centrum debat, przestrzenie wystawiennicze, działalność gastronomiczna itp.). Dzięki temu udało się pozyskać od władz miasta dotację na utworzenie tzw. 60 inkubatorów kreatywnych o łącznej powierzchni 170 tys. m², przeznaczonych do pracy twórczej w budynkach poprzemysłowych.

W ramach realizacji społecznej odpowiedzialności realizowany jest projekt pod frapującą nazwą Chicks on a mission, którego celem jest minimalizacja przemocy słownej i fizycznej wobec kobiet, walka z seksizmem oraz wsparcie zawodowe oraz wzmocnienie ich roli w branży rozrywkowej. Wprowadzono system monitorowania ilości przestrzeni muzycznej dostępnej w mieście pod nazwą Creative Footprints. Metodyka opracowana w tym celu jest obecnie wykorzystywana do diagnozy potencjału kulturalnego w Berlinie i Nowym Jorku.

Jak to się robi w Tuluzie?

Działania na rzecz wsparcia gospodarki nocnej w Tuluzie rozpoczęły się od opracowania przez burmistrza nocnego Białej księgi nocy Tuluzy, na potrzeby której przeprowadzono badania społeczne mające na celu identyfikację rodzaju oraz intensywności potrzeb oraz problemów, które zgłaszają mieszkańcy w porze nocnej, zarówno w odniesieniu do warunków konsumpcji rozrywki i kultury, jak i usług transportowych, zdrowotnych, bezpieczeństwa. Księga zawierała także opis stanu podaży usług nocnych oraz wyniki badań mieszkańców w zakresie oczekiwań w zakresie rozwoju usług kulturalnych, transportowych, zdrowotnych, bezpieczeństwa i innych. Wydanie drugiej edycji raportu zaplanowano na 2018 rok.

Ponadto, dzięki nacisku burmistrza nocnego na władze miasta przystąpiono do opracowywania zintegrowanej polityki nocnego transportu publicznego, dzięki czemu wydłużono godziny pracy transportu publicznego w weekendy do trzeciej w nocy. Działania koncentrują się także na wydłużeniu czasu działalności usług gastronomicznych, wprowadzenia oświetlenia budynków, otwarcia muzeów po godzinie 20:00, a także wprowadzenia nocnego telefonu alarmowego dla uczestników życia nocnego oraz informatora zawierającego wszelkie informacje na temat ryzyka zdrowotnego związanego z nocną rozrywką.

W ramach społecznej odpowiedzialności gospodarki nocnej działalność burmistrza koncentruje się na ochronie praw pracowników pracujących na nocnych zmianach oraz upowszechnienia prawa mieszkańców do nocnego miasta na takich samych warunkach, jakie mają dostępne w ciągu dnia. Działania te koncentrują się na szczeblu krajowym oraz międzynarodowym.

A kiedy w Polsce?

Gospodarka nocna, a przede wszystkim jej konsumpcyjno-rozrywkowy rdzeń, jest na tyle istotnym elementem współczesnej miejskiej oferty kulturowej, że powinna być nie tylko być włączona w proces planowania rozwoju turystyki kulturowej, ale całościowej polityki miasta. Co więcej, z uwagi na generowane przez nią konflikty wpływające na odbiór samej oferty kulturowej oraz stosunek mieszkańców wobec bawiących się ludzi z jednej strony, a z drugiej na wysoki potencjał innowacyjny w sferze organizacyjnej, jej reprezentanci powinni mieć przynajmniej istotny wpływ na podejmowane decyzje w zakresie zarządzania rozwojem miast. Jedno jest pewne – w polskich miastach nadszedł czas na powołanie nocnych burmistrzów.

---

Źródło: Pawlusiński, R., Zmyślony, P. (2018). Gospodarka nocna a oferta kulturowa miast, „Turystyka Kulturowa” 7(2018), 7-22.

Photos by Nick Fewings on Unsplash, Zmyslony Turysta, Ernest Ojeh on Unsplash, Maxime Bober on Flickr