W nieustannych dyskusjach na temat obecnej i pożądanej struktury „polskiego systemu turystyki” kompetencje są tematem, który od lat wygrywa – no, może ex aequo z finansowaniem – w kategoriach częstotliwość użycia oraz intensywność wywoływanych sporów. Głosy w dyskusjach skupione są najczęściej na dzieleniu kompetencji między uczestnikami systemu i sprowadzają się do apelu o bardziej przejrzysty lub efektywny podział. 

Kompetencje formalne

Gdy patrzymy na kompetencje jako formalnie uprawniony zakres zadań, pełnomocnictw i uprawnień, nie ulega wątpliwości, że wspomniane dyskusje na pewno są konieczne z dwóch powodów. Po pierwsze, dotyczą rdzenia systemu – terytorialnych organizacji turystycznych – jedynej formuły organizacyjnej, którą można uznać za wyjątkową dla turystyki. Należy je zatem stabilnie „zakorzenić” pod względem formalnym.

Po drugie jednak, to zakorzenienie nie jest proste, ponieważ turystyka jest szalenie wielowymiarowa. Zakres działania małej organizacji turystycznej funkcjonującej na terenie górskim różni się diametralnie od jej lokalnego odpowiednika działającego na obszarze metropolitalnym. Na szczeblu regionalnym skala wyzwań stojących przed poszczególnymi organizacjami turystycznymi także jest odmienna, chociażby ze względu na różny stopień atrakcyjności turystycznej województw oraz relacje między markami ich stolic a markami regionalnymi i ich wymiarem turystycznym. Ta wielowymiarowość powoduje, że nie zawsze więcej zagwarantowanych prawnie kompetencji formalnych oznacza lepiej dla wszystkich organizacji tego samego typu. Każda organizacja turystyczna działa w unikalnym systemie potencjałów i powiązań oraz stopnia rozwoju samej turystyki.

Kompetencje własne

Formalne rozumienie kompetencji jest tylko jedną „stroną medalu”. O sile terytorialnych organizacji turystycznych w równie istotnym stopniu decyduje poziom kompetencji rozumianych z perspektywy menedżerskiej. W tym kontekście odnoszą się one do zaangażowania, wiedzy i własnych umiejętności organizacji turystycznych, które składają się na ich zdolność do efektywnego i skutecznego wypełniania roli wynikającej nie tyle z takiego, a nie innego ułożenia systemu, ale ze specyfiki samej turystyki. Mają one charakter miękki, ale są kluczowe dla ugruntowania wyjątkowej pozycji organizacji turystycznych na poziomie lokalnym czy regionalnym.

Bez dobrze rozwiniętych własnych kompetencji zarządczych organizacje turystyczne – niezależnie od formalnych uprawnień – będą postrzegane przez partnerów jako nieudolne, a zatem niewarte poważnej współpracy, a tym samym stracą swoją szczególną rolę w systemie. Niestety, partnerzy ci – niezależnie od tego, czy reprezentują sferę administracyjną, biznesową, czy społeczną – wyrabiają swoją opinię nie tylko na temat konkretnej organizacji turystycznej, ale wszystkich tego typu instytucji ogółem. I w ten sposób domyka się koło dyskusji, ponieważ każda opinia na temat kondycji systemu wynika z doświadczeń własnych osób ją wypowiadających, ale dotyczy zmian o charakterze całościowym.

Każdy formalny system terytorialnego zarządzania turystyką może przyczyniać się do wzmocnienia lub osłabienia potencjału kompetencji własnych organizacji turystycznych. Powinien być zatem projektowany, a następnie udoskonalany także pod tym względem. Jednocześnie powinien uwzględniać specyfikę funkcjonowania organizacji turystycznych będącą pochodną szczebla, na którym działają, oraz stopnia rozwoju turystyki w obszarze ich funkcjonowania.

Niestety, kwestia wzmacniania kompetencji własnych organizacji turystycznych została zaniedbana przez lata funkcjonowania systemu POT–ROT–LOT. W dyskusjach na temat koniecznych zmian ten temat także się nie pojawia. Jest to zaskakujące zważywszy na to, że sukces tych najlepszych – zarówno w kraju, jak i za granicą – opierają się przede wszystkim na świadomie budowanych kompetencjach zarządczych. W efekcie całkiem realne staje się to, że w większości przypadków osoby działające w tych organizacjach, a także partnerzy z nimi współpracujący, nie dostrzegają tych szczególnych kompetencji, a zatem ich nie doceniają.

Czym są kompetencje w rozumieniu zarządczym?

Rozumienie kompetencji z perspektywy zarządczej ma korzenie w zasobowej koncepcji firmy. Na kompetencje terytorialnych organizacji turystycznych składają się:

• umiejętności wynikające ze specyficznej roli organizacji turystycznych;
• relacje organizacji turystycznych z innymi podmiotami, co dotyczy zarówno ilości, jak i jakości powiązań z innymi;
• wiedza organizacyjna dotycząca zarządzania biurem, strukturą członkowską oraz relacjami z kluczowymi partnerami.

Kompetencje zarządcze są wytwarzane wewnętrznie, kształtują się poprzez praktyczne doświadczenie, a nie są „przydzielane” przez system. Z drugiej strony, do pewnego stopnia można się nimi dzielić poprzez transfer wiedzy, czyli poprzez wzajemne kontakty, dobre praktyki, szkolenia. Niestety, w praktyce funkcjonowania polskiego systemu wzajemny transfer kompetencji zarządczych jest bardzo niski. Efektywny system organizacyjny turystyki powinien zatem tworzyć dogodne warunki wzajemnej współpracy między terytorialnymi organizacjami tego samego szczebla (lokalego lub regionalnego), a także między poszczególnymi szczeblami. Im wyższy ogólny poziom kompetencji zarządczych wszystkich organizacji turystycznych, a nie tylko niektórych z nich, tym wyższa ich reputacja oraz wyższa efektywność całego systemu.

Dzięki odpowiednio wysoko rozwiniętym kompetencjom własnym lokalne i regionalne organizacje turystyczne są w stanie realnie ocenić swój potencjał i mierzyć zamiary na siły, a także nie ulegać nierealnym oczekiwaniom członków odnośnie ich roli. Im bardziej kompetentne organizacje turystyczne, tym lepiej są one postrzegane i tym mniej mają problemów w koordynacji działań.

Największym wyzwaniem dla wszystkich podmiotów – także dla samych organizacji turystycznych – jest wykształcenie pierwszego z wymienionych składników kompetencji zarządczych. Umiejętności charakterystyczne dla organizacji turystycznych są nierozerwalnie związane z ich szczególną rolą w ekosystemie turystyki. Przekłada się ona na specyfikę ich działania, odczuwaną nie tyle w trakcie realizacji sztandarowych projektów marketingowych, ale w żmudnym, codziennym działaniu, który sprowadza się do tzw. kolejnego dnia w biurze.

---

Tekst powstał na potrzeby pierwszej edycji projektu „Akademia liderów – podniesienie kompetencji zawodowych kadry menadżerskiej na temat zarządzania destynacją turystyczną i jakością produktów turystycznych” 2021 i stanowi część artykułu opublikowanego w Poradnika dobrych praktyk – jak skutecznie i efektywnie zarządzać marką terytorialną? wydanego przez Forum Regionalnych Organizacji Turystycznych.

Photo by Afif Ramdhasuma on Unsplash

---

Chcesz zacytować ten tekst? Miło mi! Proszę użyj tego odnośnika:
Zmyślony P. (2021). Kompetencje własne terytorialnych organizacji turystycznych w modelach zintegrowanego zarządzania w turystyce, w: Poradnik dobrych praktyk – jak skutecznie i efektywnie zarządzać marką terytorialną?, Forum Regionalnych Organizacji Turystycznych, s. 17-23.