Armin Mikos von Rohrscheidt
Zarządzanie w turystyce kulturowej, tom I: Konteksty, koncepcje, strategie; tom II: Obszary, relacje, oferta
Bogucki Wydawnictwo Naukowe
Poznań 2020

Pojawiła się duża szansa na to, że badacze, studenci i praktycy turystyki nie będą wspominać roku 2020 wyłącznie przez pryzmat pandemii koronawirusa. W maju nakładem Wydawnictwa Naukowego Bogucki ukazało się dzieło pt. „Zarządzanie w turystyce kulturowej” autorstwa Armina Mikosa von Rohrscheidt, które należy traktować jako pokrzepienie naukowych umysłów oraz doradcze wsparcie biznesowe w dobie kryzysu, a w dłuższej perspektywie jako dowód silnej kondycji myśli zarządczej powstałej na styku kultury i działalności turystycznej.

Książka podzielona jest na dwa tomy. Pierwszy, noszący podtytuł „Konteksty, koncepcje, strategie” ma objętość 652 stron maszynopisu wydawniczego (bez bibliografii, której osobno dla tego tomu nie wyodrębniono), w tym 22 ryciny, sześć obszernych tabel oraz 22 wyodrębnione graficznie studia przypadków. Drugi tom, zatytułowany „Obszary, relacje, oferta” ma objętość 654 stron maszynopisu wydawniczego, w tym 29 rycin, pięć tabel i 53 wyodrębnionych graficznie studiów przypadku.

Tematyka, założenia koncepcyjne

Dzieło Armina Mikosa von Rohrscheidt wymyka się jednoznacznej ocenie rodzajowej jako opracowanie natury akademickiej, co tłumaczy w pewnym stopniu jego objętość. Pierwszy tom należy bowiem postrzegać w kategorii monografii naukowej o charakterze teoriopoznawczym, w której Autor przedstawia genezę, podstawy teoretyczne, oraz zakres zarządzania w turystyce kulturowej, poświęcając wiele uwagi aspektom strategicznym. Drugi tom jest rodzajem podręcznika akademickiego oraz poradnika dla praktyków zajmujących się zarządzaniem podmiotami turystycznymi lub instytucjami kultury na różnych szczeblach i w różnych zakresach. Należy podkreślić, że tak różnorodne grono odbiorców i połączenie formy naukowej z dydaktyczną niesie wiele wyzwań, począwszy od decyzji odnośnie do zakresu dokonywanej syntezy, przez stosowane metody badawcze, po przyjętą formę języka i szatę graficzną.

Zgadzam się z Autorem, że — mimo istnienia wielu opracowań teoretycznych oraz wyników badań tworzących polski i międzynarodowy dorobek literaturowy w obszarze zarządzania w turystyce kulturowej — istnieje nadal niezaspokojona, rosnąca potrzeba przeprowadzenia kompleksowej analizy całokształtu zagadnień składających się na ten obszar badawczy. Jej powstanie uzasadnia zarówno specyfika powiązań społeczno-gospodarczej aktywności turystycznej z szeroko pojętą sferą kultury, jak i charakterystyczne dla tej sfery narzędzia zarządzania w odniesieniu do różnych szczebli i form organizacyjnych. Autor prawidłowo identyfikuje tę lukę wiedzy i podejmuje się udanej próby jej wypełnienia na gruncie polskiej sfery badań akademickich.

Postrzegam recenzowane dzieło jako wyraz konsekwentnej realizacji ścieżki naukowej A. Mikosa von Rohrscheidt. Została ona zapoczątkowana podręcznikiem (mającym w mojej opinii charakter monografii naukowej) pt. Turystyka kulturowa wydanym dwanaście lat temu nakładem wydawnictwa GWSHM w Gnieźnie (wyd. II, 2010), a następnie była kontynuowana w książkach Regionalne szlaki tematyczne. Idea, potencjał, organizacja (2010), Szlak Piastowski w przebudowie. Struktura, zarządzanie, oferta kulturowo-turystyczna (2013) oraz Współczesne przewodnictwo miejskie. Metodyka i organizacja interpretacji dziedzictwa (2014), a także w licznych artykułach. Problematyka zarządzania pojawiała się niemalże we wszystkich tych opracowaniach, obecnie nadszedł czas na syntezę doświadczeń i myśli Autora.

Struktura książki

Na odrębne omówienie zasługuje struktura recenzowanego dzieła, która jest wynikiem autorskiej ambicji dotarcia i zaspokojenia potrzeb poznawczych bardzo szerokiego wachlarza typologicznego adresatów. Zagadnienia przedstawione w pierwszym, monograficznym tomie skierowane są do krajowych badaczy turystyki, badaczy kultury (a konkretnie: badaczy uczestnictwa w kulturze), naukowców zajmujących się zarządzaniem oraz ich uczniów, specjalizujących się w tych dziedzinach w praktyce. (…) Zwieńczeniem rozważań jest autorska synteza przedstawionych podejść w formie integralnej koncepcji zarządzania w turystyce kulturowej (…) oraz charakterystyka właściwych dla turystyki kulturowej strategii zarządzania.

(…) Tematyka prezentowana w drugim tomie jest przygotowana dla studentów, dydaktyków i menedżerów turystyki kulturowej, dla zarządców atrakcji kulturowych i eksploatowanych turystycznie obszarów, a także twórców programów kulturowych skierowanych do turystów. (…) Rozdziały mają modułową strukturę opartą na tej ujednoliconej logice. I tak, w kolejnych rozdziałach Autor poświęca uwagę kwestiom zarządzania w odniesieniu do: operatorów wycieczek turystyczno-kulturowych, obszarów turystycznych, eventów kulturalnych, samorządów, terytorialnych organizacji zarządzania turystyką i ekomuzeów, oraz obiektów stanowiących atrakcje turystyki kulturowej. (…) Jeśli osoba zarządzająca którymś z wymienionych rodzajów podmiotów zajrzy do podręcznika i nie zrazi się jego objętością, znajdzie w nim wiele cennych wskazówek w odniesieniu do etapów zarządzania lub jego funkcjonalnych elementów: tworzenia oferty, planowania działań marketingowych oraz kształtowania relacji biznesowych z innymi podmiotami. W każdym rozdziale znajdują się autorskie rekomendacje w kontekście wybranych aspektów zarządzania.

Jak już wspomniałem, cele i zawartość książki zostały podsumowane w zakończeniu. W porównaniu do szczegółowych treści rozdziałów zasadniczych, rozważania w nim zaprezentowane są bardzo skondensowane. Autor dokonuje oceny wkładu monografii do nauki i praktyki zarządzania w turystyce kulturowej, a następnie prezentuje obiektywne ograniczenia przyjętych ram badawczych oraz nakreśla dwa podstawowe nurty przyszłych badań w obszarze zarządzania w turystyce kulturowej. Zachęcam zainteresowanych akademików do niezwłocznego podjęcia tych badań, zachodzi bowiem obawa, że przeprowadzi je sam Autor, jeśli zauważy brak aktywności. Znając jego zapał twórczy podejrzewam, że już zresztą zaczął.

Podsumowanie

Współcześnie spotykamy się z dwoma podejściami do tego, czym jest i jak powinna być transferowana myśl i wiedza naukowa. Młodsze, ale obecnie dominujące, polega na tworzeniu krótkich opracowań, o wysokim stopniu ogólności lub szczegółowym opisie wycinka zjawiska, publikowanych w formie artykułów. Świadomy badacz tworzy z nich logiczny cykl. Taki sposób myślenia o tworzeniu nauki prowadzi do standaryzacji formy i kontekstowości treści. Przypomina nieformalną fabrykę myśli, w której zatrudniani są specjaliści o wąskiej specjalizacji, którzy produkują poszczególne jednostki dobra zwanego wiedzą. Należy zakładać, że w niedalekiej przyszłości pojawią się naukowcy, którzy będą mieli problem z tworzeniem dłuższego dzieła, opisującego szeroki kontekst zjawiska, którego wycinkiem się oni zajmują. Podejście klasyczne, którego Autor jest przedstawicielem, polega na rozpoznaniu i analizie zjawiska w formie skończonego dzieła, zawierającego charakterystykę jego przyczyn, kontekstów, znaczenia, zależności i skutków. Takie opracowanie ma charakter długotrwały w odniesieniu do procesu badawczego i stanowi weryfikację sprawności badacza w rozpoznaniu poszczególnych aspektów zjawiska, ale także dojrzałości w doborze metod oraz przeprowadzeniu analizy. Kluczowym atrybutem tego podejścia jest zdolność badacza do syntezy, którą rozpoznaje się nie tylko w dogłębności i szerokości opisu zjawiska, ale także umiejętności rozłożenia akcentów między kwestie zasadnicze, podstawowe i marginalne. Można powiedzieć, że świadczy ona o wtajemniczeniu naukowym; im ono większe, tym zdolność do trafnej syntezy, czyli upraszczania kwestii mniej nieważnych i uwypuklania kwestii kluczowych jest większa. Niniejsza książka jest efektem warsztatu klasycznego, w której na pewno udowodniono umiejętność opisu oraz zdolność syntezy naukowej.

(…) Książka ma szansę zainteresować zarówno badaczy z obszaru nauk o zarządzaniu, jak i ekonomiki turystyki oraz ekonomiki i socjologii kultury. Na szczególne podkreślenie zasługuje osadzenie jej w nurcie zarządzania humanistycznego, a także wysunięcie na pierwszy plan interpretacji dziedzictwa jako rdzenia koncepcyjnego badań oraz praktyki zarządzania w turystyce kulturowej.
Książka ma charakter totalny i ma szansę stać się w polskim środowisku badaczy turystyki kulturowej opracowaniem fundamentalnym i „kamieniem milowym” w odniesieniu do dalszych badań. Nie mam wątpliwości, że każdy autor, który podejmie się badań nad jakąkolwiek sferą zarządzania w turystyce kulturowej będzie czuł się w obowiązku ustosunkować się do zawartych w niej koncepcji i postulatów. Dlatego też, z pełnym przekonaniem rekomenduję ją badaczom, studentom oraz organizatorom i zarządcom obiektów turystyki kulturowej jako oryginalną lekturę o wysokiej wartości poznawczej.

21 czerwca 2020
Piotr Zmyślony

---

Pełna wersja recenzji w języku polskim:
Zmyślony, P. (2021). Recenzja książki pt. Zarządzanie w turystyce kulturowej autorstwa Armina Mi- kosa von Rohrscheidt wyd. Nauk. Bogucki, Poznań 2020, „Prace i Studia Geograficzne”, 66.1, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 99—106.

Recenzja w języku angielskim:
Zmyślony, P. (2021). Book Review „Management in Cultural Tourism” by Armin Mikos von Rohrscheidt, Bogucki Scientific Publishing, Poznań, 2020, „Folia Turistica”, vol. 56, 111—117.

Adres bibliograficzny recenzowanej publikacji:
Mikos von Rohrscheidt M., 2020, Zarządzanie w turystyce kulturowej, tom I: Konteksty, koncepcje, strategie; tom II: Obszary, relacje, oferta, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań, 652 ss. (tom I) i 654 ss. (tom II). [strona wydawnictwa]